Guyot
Un guyot es un tipe de mont sosmarin isolat de forma tronconica. Es lo resultat de l'erosion d'una illa volcanica e de l'enfonsament de sei rèstas dins la litosfèra oceanica. Durant aqueu procès, pòdon venir la basa d'un atòl corallin. Lei guyots foguèron descubèrts a la fin dau sègle XIX durant lei premierei mesuras dei fons oceanics. Lo premier estudi sistematic foguèt l'òbra dau geològ estatsunidenc Harry Hess (1906-1969). Es a l'origina dau tèrme guyot, que s'es difusat dins la màger part dei lengas, en onor dau geograf e geològ soís Arnold Henri Guyot (1807-1884). L'estudi dei guyots aguèt un ròtle important per demostrar la validitat de la teoria de la tectonica dei placas.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
L'existéncia de monts sosmarins amb una cima clòta es coneguda dempuei la fin dau sègle XIX e la realizacion dei premiers relevats de prefondor dins leis oceans. D'aqueu temps, èran designats per lo tèrme « banc ». Suscitèron pauc d'interès e lo premier estudi sus lo subjècte foguèt realizat en 1941 per de membres de l'US Coast and Geodetic Survey, un organisme d'estudi costier e geodesic estatsunidenc. Lo premier estudi sistematic foguèt l'òbra dau geològ Harry Hess (1906-1969) que descurbiguèt mai d'un centenau de guyots novèus. Autor de plusors relevats mostrant un aspècte similar, prepausèt un modèl per explicar lor formacion. Segon eu, lei guyots èran lei rèstas de volcans usats per l'accion deis ondas oceanicas[2]. Adoptèt lo tèrme « guyot » per lei designar en onor dau geograf e geològ soís Arnold Henri Guyot.
Lei guyots aguèron un ròtle important dins la demostracion dau modèl de la tectonica dei placas. D'efiech, lei cadenas de guyots, coma la cadena Hawaii-Emperaire permèton d'observar de cambiaments de direccion dins lei movements dei placas tectonicas. De mai, lei guyots situats a proximitat dei zònas de subduccion son sovent leugierament clinats, çò que permet d'identificar lo movement dau fons oceanic dins aquelei regions.
Caracteristicas e formacion[modificar | Modificar lo còdi]
Caracteristicas[modificar | Modificar lo còdi]
Lei guyots son de monts sosmarins isolats de forma troncinica. An una autor d'au mens 900 m a respècte dau fons oceanic vesin e l'enclinason mejana de sei pendas es d'aperaquí 20°. Lo diamètre de la cima clòta es generalament de mai de 10 km. Son donc de relèus pus importants que leis autrei monts sosmarins. D'efiech, en tèrme de superficia, un guyot mejan ocupa un airau de 3 300 km² còntra 800 km² per lei monts sosmarins ordinaris[3]. En certanei cas, pòdon cubrir de zònas fòrça importantas coma lo Mont dau Grand Meteòr, un guyot deis Açòres que culmina a 4 500 m au dessüs dau fons de l'ocean Atlantic e que sa cima cubrís una superficia de 50 x 28 km².
Au començament deis ans 2020, 283 guyots èran estats identificats. La màger part se situan dins l'ocean Pacific (196) e lo rèsta se tròba dins l'ocean Atlantic (51), dins l'ocean Indian (28), dins l'Ocean Austrau (6) e en mar Mediterranèa (2). Existís tanben un guyot emergit en Afar. Aquò es un cas fòrça rar d'estructura sosmarina qu'es desenant situada dins una zòna continentala[4].
Formacion[modificar | Modificar lo còdi]
Lei guyots son lei rèstas d'illas volcanicas que son estadas usadas per l'erosion deis ondas e que se son pauc a cha pauc enfonsadas dins la litosfèra oceanica. La formacion d'illas volcanicas es un fenomèn relativament frequent. Lei volcans insulars pòdon agantar de dimensions importantas coma o mòstran lei rèstas dau volcan de Tahiti (2 241 m). Pasmens, après la fin de l'activitat volcanica, son usats per l'erosion. Durant aqueu procès, leis ondas eliminan lei partidas emergidas. Aquò mena a la formacion d'una illa fòrça plana que cubrís de dimensions importantas, amb un diamètre de la partida clòta generalament superiora a 10 km.
Un còp dins l'aiga, l'erosion de l'illa s'alentís car lei factors d'erosion son mens rapids dins l'ocean. En causa dei movements dei placas tectonicas, la litosfèra oceanica a la basa dau guyot s'aluncha de la dorsala. Aquò entraïna un refrejament dei ròcas litosferica que vènon pus densas. En consequéncia, s'enfonsan lentament dins lei premiers jaçs dau mantèu e la prefondor dau guyot aumenta.
Lei guyots situats dins d'aigas caudas pòdon servir de basas a un atòl. D'efiech, la prefondor febla dau guyot après la disparicion de l'illa volcanica es favorabla au desvolopament dau corau.
Ròtle ecologic[modificar | Modificar lo còdi]
En causa de sa prefondor pus febla que lei regions vesinas, lei guyots an un ròtle ecologic de remarca car provesisson de condicions permetent lo desvolopament de certaneis espècias. Per exemple, una mission menada sus lo Bear Seamont, un guyot situat au larg de Massachusetts, mostrèt la preséncia de plusors espècias raras dins la zòna[5]. Dins aquò, l'estudi d'aqueleis ecosistèmas es sovent complèxe car lei prefondors dei guyots necessitan l'utilizacion de sosmarins adaptats.
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- (en) P. T. Harris, M. Macmillan-Lawler, J. Rupp e E. K. Baker, « Geomorphology of the oceans », Marine Geology, 2014, vol. 352, pp. 4-24.
- (en) Harold L. James, « Harry Hammond Hess (1906–1969) », Washington DC, National Academy of Sciences, 1973.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ (de) Gerhard Schott, Geographie des Atlantischen Ozeans, Hamborg, 1912, pp. 112-113.
- ↑ (en) Bill Bryson, A Short History of Nearly Everything, Nòva York, Broadway, 2003, p. 178.
- ↑ (en) P. T. Harris, M. Macmillan-Lawler, J. Rupp e E. K. Baker, « Geomorphology of the oceans », Marine Geology, n° 352, 2014, pp. 4-24.
- ↑ (fr) Haroun Tazieff, Volcans, Bordas, 1996, p. 144.
- ↑ (en) J. A. Moore, M. Vecchione, B. B. Collette, R. Gibbons, K. E. Hartel, J. K. Galbraithe, M. Turnipseed, M. Southworth e E. Watkins, « Biodiversity of Bear Seamount, New England Seamount Chain: Results of exploratory trawling », Journal of Northwest Atlantic Fishery Science, n° 31, 2003, pp. 363-372.